Tips 9
RAERIE 9: Sinsitniem hijven darjodh
Dïhte bööremes maam dijjieh maehtede maanese vedtedh, lea geerve almetjh hijven ektesne utnieh. Jis datne oktegh dellie hijven jis dovne maana jïh datne jeatjah almetjh gaavnesjidie.
Utnieh maanageehtijem muvhten aejkin. Naan tæjmoeh ektesne prïhtjhgåetesne, skåajjesne jallh åeremetjïehtjelisnie maahta joekoen hijven årrodh. Baajh jeatjah almetjh dijjen gåajkoe båetedh. Darjoeh viermiem almetjijstie giejgujmie datne lyjhkh ektesne årrodh.
Göökte golme sjidtieh, jïh dåtnoeh sagke jienebh sjïdtiden goh akte paarre. Dåtnoeh eejhtegh ektesne sjïdteden. Dijjieh fuelhkine sjïdtede. Jis jïjnjebe maanah utneden, dle fuelhkesne orre jïh sjïere onne almetje sjædta. Akte almetje maam dijjieh edtjede viehkiehtidh, jïh mij sæjhta dijjen fuelhkien lissiehtidh. Akte hijven paarrerelasjovne lea naakede destie bööremes maam dåtnoeh maehteden dotnen maanatjasse vedtedh.
Eejhtegidie sjïdtedh lea akte dejstie stööremes jielemen heannadimmijste. Maanam åadtjodh lea aaj akte dejstie jieleden stoerre jarkelimmijste. Jïh jarkelimmieh daamtaj raessiem sjugniedieh, jalhts dah leah vaajteles. Gosse mijjieh paarride analyseeredibie mah dåeriesmoerh utnieh, dellie daamtajåbpoe vuajna daate dåeriesmoere tseagkanamme dan tïjjen gosse paarre maanam åadtjoeji. Gosse eejhteginie sjïdtebe dellie jïjnjh vuartoeh utnebe mej bïjre ibie iktegisth daejrieh jallh dej bïjre soptsestallebe. Bievnieh baakoeh dejtie veanhtadimmide datne åtnah, jïh soptsestidie sinsitnine dej bïjre.
Gieriesvoete jïh ektievoete leah seamma vihkeles mijjese almetjidie goh beapmoe jïh gåetie. Gaajhkesh aktem jearsoes sijjiem daarpesjieh. Jïh eejhtegi barkoe lea maanatjasse aktem jearsoes sijjiem sjugniedidh. Dotnen maanetje dotnen ektiedimmesne. Juktie dåtnojne mij maanetje jïjtjemse identifiseerede, ij naan jeatjah maanetje vielie dejstie lïerh goh dijjeste. Jïh maanetje jïjnjem leara guktie sinsitniem gïeteden, enn guktie pryöveden maanetjem bijjiedidh. Akte hijven paarreektiedimmie lea naakede destie bööremes dåtnoeh maehteden dotnen maanatjasse vedtedh.
Maahta aaj jiehtedh dåtnoeh maanetjen vihkielommes aajlabigkijh. Maanetjen aajla evtede aktene aktivyöki barkosne cellebarkoej gaskem. Dej voestes jielemen jaepiej mietie aajla medtie 250 000 orre lïhtsh tæjmojne åtna. Gosse maanetje raessesne dellie kortisolem sjædta, mij lea raessiehormone. Gaajhkesh ånnetji raessesne tööllieh , mohte jïjnjh kortisole guhkiem gïerve dam aajlese åtna jïh nåakelaakan gaskesidie jïh aajlan konstruksjovnese baajnehtieh. Maanetje sæjhta vueptiestidh mejtie dåtnoeh rïjtelidien jallh njååhtjedidien, jallh dåtnoeh idien tråjjedh. Jienebe harmonije jïh jearsoesvoete, dan buerebe lea maanetjen evtiedimmien gaavhtan.
Jïjnje gååvnese maam dåtnoeh maehteden darjodh juktie hijven guejmievoetem tjåadtjoehtidh slïedte- jïh maanabaelesne. Daesnie naan raerieh baalhkan mietie!
- Eejhtegi ektine årrodh ij leah naan gaahtjeme gie bööremes, jallh raaktan seamma jïjnjem darjodh. Daate veartenen vihkielommes dåehkiebarkoe, gusnie dåtnoeh viehkiehtidien dej vierhtiejgujmie mah gååvnesieh. Vuesiehtimmien gaavhtan hijven gïese mij baersieldamme jïh njamma, jis dïhte mubpie bovresne mænna jallh gåetiem bæssa. Darjoden barkoem aavojne jïh vuesehtidien gijhtelesvoetem sinsætnan dan åvteste maam dorjeme.
- Sinsitnide nuepiem vedtedh åeredh lea akte vihkeles gieriesvoetevadtese. Jis fer vaenie åerebe dellie veartenem vuajna nåake tjoevkesinie, jïh jienebe håjnoes sjædta. Akte aktem jïjjem åara jïh mubpie mubpiem jïjjem åara.
- Jïjnjh nyjsenæjjah slïedtetïjjesne demtieh maana jienebe goh nuekies kråahpegaskesem vadta. Datne gie ij leah maanam reakadahteme, voejhkele daam goerkesadtedh. Giehpiedidh gosse maanam guedtedh jïh tjonnestidh. Datne gie baersieldamme. Guarkah gujht dov voelpe maahta dam fysiske gaskesem dijjen gaskem ohtselidh. Jis ih buektehth seksem utnedh, vedtieh dellie sinsitnide saaht maam jïh gieriesvoetem vadtah.
- Aellieh panihkem åadtjoeh jis slïedte njyjhke. Maanetje ij naan baakoeh utnieh, jïh voejhkele domtesh jïh daerpiesvoeth åvtese buektedh gosse njyjhke. Voejhkelidien ektesne gaavnehtidh maam maanetje sæjhta jiehtedh, jïh goltelidien sinsitnien toelhkestimmide.
- Aellieh njaakh maanetjen bïjre. Musihkem spealedh jalhts maanetje åerieminie, seksem utnedh jalhts maanetje dennie gïerhkemisnie lïegkede dotnen baalte. Baajh gåetiebarkoem vuertedh! Ij daarpesjh sïejhme raajnes gåetiem utnedh jïlhts maanetjem åådtjeme. Dïhte barre raessiem jïh allergijh vadta .
- Jielede ij maehtieh jåerhkedh seammalaakan goh aarebi gosse maanetjem åadtjoejidien, men idien maehtieh jieledem vuertiemisnie gænnah. Soptsestidien maam dåtnoeh sïjhteden darjodh , jïh mij ij leah dan vihkeles.
- Maanetjem meatan utneden dotnen jieliedisnie. Vaeltieh maanetjem meatan fealadimmesne jïh guessine. Gosse stuerebe sjïdteminie, vaeltieh dam meatan gosse sjeakoden jïh beapmoeh jurjiehtidien. Goltelidien gosse maanetje soptseste, jïh baajeden maanam aaj lïeredh vuertedh jïh dotnem goltelidh.
- Utnieh muvhtene maanageehtije. Naan tæjmoeh ektesne prïhtjhgåetesne, skåajjesne jallh åeremetjïehtjelisnie lea vihkeles.
- Baajh gåeskie, tjietsie, aahkah gon aajjah maanetjem jïjtse vuekien mietie geatskanidh. Åejviem jïh striengkies njoelkedassh leah dam maam daarpesjidh guktie aelhkiedimmiem teehpie .
- Voelpine sjïdtedh paarrine mah maanetjh seamma aalterisnie utnieh. Naemhtie dijjieh maehtede sinsitniem dåarjoehtidh, sinsitnine årrodh mearan maanetjh stååkedieh jïh sinsitnien maanatjidie geehtedh.
Akten biejjien maanetjetïjje nåhki, dle våårhkedh altese mobijlem jïh vueptesth mah daelie. Gïemhpe slïedte guhte faerhmesne åerieminie. Voestes sïllh gosse akte jaepie. Göökte jaepien maana, mij sïjhti aktem vielie soptsesem govledh. Göökte smaave gïeth sov jearsoes geerve almetji gïetide doehtedieh. Naemhtie vaadtsa dej vihkielommes almetji gaskem jieliedisnie. Dijjieh maanetjem bæjjese steerijægan jïh dïhte föörhkede. Mahte gaajhke jeatjah jieliedisnie maahta vuertedh, bene dïhte lea daelie. Jïh maanatjasse daate akte maadthgierkie gusnie dan jieleden mietie tjåadtjoeminie
Eejhteginie årrodh ij leah naan gaahtjeme gie bööremes, jallh raaktan seamma jïjnjem mubpijste darjodh. Daate veartenen vihkielommes dåehkiebarkoe! Vuesiehtidie gijhtelesvoetem sinsætnan dan åvteste maam darjoden – dellie sinsitniem hijven darjoden!
Tekstem lea paarreterapeute jïh relasjovnepedagoge Bjørk Matheasdatter tjaaleme.